Written by: J. Lalnunsanga
(News Editor)
(News Editor)
Tukkhat chu zing khua a nuam hle mai a. 7:30 am a pel chho tawh ang tihin tukverha ka han dak chuan kan ral lehlam ram Jivanshang Biakin chhaka hnim rawn che lui lui chu ka va hmu a, a changin a rawn tle leh zeuh zeuh thin bawk a, a va mak e tiin, midang kawhhmuh ka tum lai takin Pu B Lalhmangaiha kan Br. Secretary hi lukhumparhte nen hnimkar atang chuan a rawn petek chhuak nawlh mai. Pu Rawna CEC ka hmu leh Pu Ngaihte-an a la rawn zui ta deuh deuh. Chutihlai chuan a rawn tle leh zak a, a chhak lawk hnim kar atang chuan Pu Duhtea hi a rawn in hai chhuak hlawl mai bawk a. Nichina thil tle ka hmuh kha Pu Duhtea chal tle a lo ni rengin. Hetihlai hian kan kawmthlang lawk atangin chulai hmun vel chu an lo thlir ve tiai bawk a, mak chu ka ti tawlh tawlh mai, sawng laiah sawn kan Branch hruaitu ten zing kar karah enge an tih, a ka ngaihtuah a. A chhan hriat chakna chuan min tur zek zek mai, kawmthlangpa lo phei chu ka lo zawt ta chawt a, ‘Air Gun keng mi pakhat sava veh an zawng a nih saw’. Hmm..a chiang ta uarh mai.
Heilehchen Nungcha humhalh kum te puan alo nih tawh hnuah Pathian thilsiam dang te nunna lak tumin kan la veh kan la veh mai chu a ni si a, la ‘At’ vang nge nuam tih hrim hrim vang ? Ka naupan laia ka hrat ve thin zia te ka ngaihtuah kai ta zel a…Sava kan han veh a kan perhthlak chuan hlawhtling inti takin ak lang duh miah lovin kan han haw a, thianten kan perthla nge thlalo min han zawt a, intithei taka ‘ Perhthlak hmui ziah I ngam em’ kan tih hun lai te kha, a la rei lo.
Ni e, Mizo naupang-puitling tawh phawt chuan engemaw hunlaiin kan nunah Sava veh ramchhuah kan lo ching ve tawh thin tlangpui. Tin kan ngaihsan Mingo ho te pawhin an inlum kalsanin Africa/Amazon khawlum hnuaiah nawmchen nan / a ngho var/ a vun duh avangin sapelin an lo vak chhuak tawh thin, heng zawng zawng hi hring nunin a kentel ve reng niin kan ngai thin a mahse a nilo. Kan hna zawk hi kan hai thin chu chu thilsiam dang te laka hringnun laimu chu enkawl hi a ni. Sa / Sava veh hi kan bansan thei a kan bansan mek reng chu a nih hi. Mahse insum zo lo kan awm leh zeuh thin, a pawi hle.
YMA in heti taka a ngaih pawimawh chu enge a tangkaina le ?? E le, nungcha kan humhalh hian kan Chhehvel khuanu duan ( Environment ) nungcha, thing leh mau, boruak, ruahtui, khawlum leh vawh, thlengin kan veng/enkawl/thunun thei a sin. Tin, Natural environment kan humhalh a, Pathianin a duh taka a thilsiam te enkawl hi kan tihtur a ni ngei tih Genesis-ah kan hmuh kha..hm…Bible nen pawh a inrem thlup mai.
Kan ramah SAKEI a vang ta hle, eng vang nge ? Kan kah rem zawh tawh vang a ni ngawt lo, an chenna kan tih chereu sak vang pawh a ni tel tih hriat a tha. Sakei chu (Bengal Tiger) ngaw tha takah lo chuan an cheng theilo. Hnim a ei si lo, eng vang chuan maw ? A eitur ber Sakhi, Sazuk etc. te ngawpui / phul hmun a khawsa chi vek an ni. Heng te hi kan lo neih dan diklo leh kah rem vang tein an lo riral zo ta. A chaw ber a awm tawh loh chuan Sakei tan chuan hmun danga pem mai loh chu tihtur awm tawh heklo. Hei vang hian alawm mithiam te pawhin ‘SAKEI humhalh ila ramngaw leh nungcha dang sava thlengin, kan humhalh’ an lo tih chu. Tin chu mai a lo ni lo, ramngaw a that chuan sava te tan chenna nuam a ni nghal a, ruahtui tlak dan thlengin a tha zawngin nghawng a nei a. Thlai ten an kung leh hnah atangin tui tam tak an paih chhuak thin, chu chu Transpiration an ti a, ngaw chhah tak chungah chuan Convectional Rain (Ruah bing, hmun dang atanga chhum lo kalin a siam nilo) hei hian a thlen thei, hei vang hi alawm tui paih chhuak nasa Khiang daihhlim hi Pi leh Pu te pawhin a dai nuam bik an lo tih thin na chu. Tin boruak ti thianghlim tu, ram lum lutuk tur vengtu an ni tel vek tih hi kan hriat reng a tha. Pachhunga University College ram ngaw hi vat chereu ta se kan veng hi tun ai hian a lum ngei dawn tih hi a chiang a, a enkawl / venpui hi kan tih makmawh a ni.
Mah-reng rengse Patianin kan ei atana min pek alawm i ti ngawt zawk dawn em ni ?? Hei hi i ngaihtuah ngai em ? I kawmthlanga i theihai kung a rah tui ti taka i ei thin emaw Zawngtah i duh em em kum tam a rah ilo tlan thawh thin kha a kung a la din reng lai khan a thi ro ta mai em? Kha i thlai kung lian puitling tawh kha a ngetin an eihlum tih chu i hria, mahse engati nge ? A chhan chu ho te, thing nget / pangang eiraltu tur atana Pathianin a pek che SAVA chi hrang hrang kha i kuthlei vangin dairial an lo chang zo tawh a, NGETLUNG ho khan nuamsingkhaw ti in i thing / thlai duhlai kha an ker hlum sak hmiah hmiah mai thin che a lo ni…Chuan I thing thih takna chungchangah chuan tu mawhphurh nge ni ta, nangmah SAIRAWKHERH / AIR GUN / ULHBUN nen a nungcha te veh thinpa khan mawh i phur a sin.
Khawvel Pathianin a siam tirhin engkim an hmun theuhah lungrual taka indipdallovin a dah a, tin, inring tawn tur pawhin min siam. Hetiangin- Ni atangin thlaiin chaw a siama, a lo rah a, chu chu mihring leh nungcha te tan chaw, hnim eichi ( Sakhi, Bawng etc. )chu sa ei chi nungcha dang ( Awle, Sakei, Mihring etc ) te tan. Tin rannung zawng zawng te ek, taksa tawih etc chu hnimin chaw atan a lo hmang ve leh. Tichuan kan inring kual ta vek a lo ni. Hei hi food chain tih a ni a, khing chi thum zinga enge maw ber khi awm ta lo se kan khawvel hi a buai zo vek dawn a lo ni. Chu vangin kan chhehvel thil / nungcha te nen a tha tak a kan nun ho theihna tur hi mihring te tan chuan a lo pawimawh em em a ni.
Tichuan kan tih ve tur chu Khuanu min peksa kan environment hi duat takin an riral lohva an nih tur ang taka an awm ve theihna tura ven leh enkawl hi a lo ni tih hre thar leh ila,Kan Veng mai bakah, Aiz- awlkhawpui thleng pawhin Nungcha leh boruak, hmuhalh tu leh ti thianghlim tu kan lo ni thei dawn a sin. Sava veh sim ila kan thlai / thing kung etc.te pawh an lo hriselin an damrei zawk dawn a lo ni.
